Кіріспе

Әрбір қоғамның даму деңгейі ең алдымен оның білім жүйесіне және сол білімді жеткізуші ұстаздардың еңбегіне байланысты. Ұрпақ тәрбиесі – тек отбасына жүктелген міндет емес, ол – білім беру мекемелерінде, рухани-мәдени ортада жүзеге асатын кешенді процесс. Бұл үдерістің негізгі тұлғасы – ұстаз. Ұстаз шәкірттің дүниетанымын қалыптастырып қана қоймай, оның мінез-құлқы, адамгершілігі мен қоғамға деген жауапкершілігін айқындайды.

Ұстаздың рухани және әлеуметтік орны

Ұстаздық – тек кәсіп емес, ол үлкен жауапкершілік пен рухани миссияны талап ететін қызмет. Қазақ халқы ұстазды әрқашан құрмет тұтып, «Ұстаз – ұлы есім» деп бағалаған. Ұстаздың бойындағы парасаттылық, әділдік, сабыр мен мейірім шәкірттің бойына дариды.

Ислам діні де ұстаздың орнын ерекше атап көрсетеді. Құран Кәрімде:

«Білетіндер мен білмейтіндер тең бе?» (Зумар сүресі, 9-аят) – деп, ілім мен оны жеткізушілердің қоғамдағы мәртебесін айрықша көрсеткен. Пайғамбарымыз Мұхаммед ﷺ: «Адам қайтыс болғаннан кейін үш амалдың сауабы үзілмейді: садақа жәрия, пайдалы ілім және артынан дұға қылатын ізгі ұрпақ» (хадис) – деген. Бұл хадис ұстаздың атқарған еңбегінің сауапты іс болып саналатынын айғақтайды.

Ұрпақ тәрбиесінде ұстаздың рөлі

Ұстаздың ең басты міндеті – білім беру ғана емес, жас буынды рухани кемелдікке жетелеу. Ұстаз шәкірт жүрегіне ізгілік дәнін себеді, өмірлік құндылықтарды бойына сіңіреді. Оның әрбір сөзі мен іс-әрекеті шәкіртке өнеге болып табылады.

Ұрпақ тәрбиесінде ұстаздың рөлі бірнеше қырынан көрінеді:

1. Білім беруші – ғылым мен өнерді, мәдениет пен өркениетті жеткізуші.

2. Тәрбиелеуші – шәкірттің мінез-құлқын қалыптастырып, ізгілікке, отансүйгіштікке, еңбекқорлыққа баулиды.

3. Рухани жетекші – дін мен дәстүр сабақтастығын дәріптеп, шәкіртті имандылыққа жетелейді.

4. Қоғамдық тұлға – ұрпақ арқылы елдің болашағын қалыптастыратын стратегиялық маңызы бар тұлға.

Қазақ ойшылдары еңбектеріндегі ұстаз бейнесі

Қазақтың ұлы ойшылдары мен ғұламалары ұстаздың орнын айрықша бағалаған. Хакім Абай: «Адамның адамшылығы – жақсы ұстаздан болады» деп, ұстаздың адам болмысына ықпалын ашып көрсетеді. Ахмет Байтұрсынұлы: «Мектептің жаны – мұғалім» деп, білім ордасындағы ұстаздың шешуші рөлін атап өтеді. Бұл ойлар бүгінгі таңда да өзекті.

Қорытынды

Ұрпақ тәрбиелеуде ұстаздың орны – қай кезеңде де ең маңызды мәселе болып қала бермек. Ұстаз – тек білім беруші ғана емес, ол – қоғамның рухани айнасы, болашақтың сәулетшісі. Ұстазды құрметтеу – білімге құрмет көрсету, ал білімді дәріптеу – қоғамның өркендеуі мен тұрақты дамуының кепілі.

Сондықтан да әрбір қоғам ұстаз еңбегін бағалап, олардың мәртебесін көтеруге күш салуы қажет. Өйткені ұстаз – ұрпақтың тағдыры мен елдің болашағына жауапты ұлы тұлға.

Қарағанды қалалық «Ар-Рахман» мешітінің имамы

Азамат Төлеуханұлы